آشنایی با مزاج

مزاج در لغت به معنای آمیختن است و مفاهیم گوناگونی را به ذهن می آورد. وضعیت کارکرد دستگاه گوارش خوی و ویژگی های رفتاری، طبیعت، سرشت و نهاد، بنیه و خاصیت و روش از جمله این معانی اند.

در طب سنتی ایران هرگاه عناصر مختلف در هم بیامیزند، از آمیختن و فعل و انفعال آن ها با یکدیگر، کیفیت یکسان و جدیدی به وجود می آید که آن را مزاج گویند.

مقدار و نسبت موجود از هر کدام از ارکان و عناصر ذکر شده، تعیین کننده کیفیت جسم حاصل است. بدیهی است در جهان آفرینش بینهایت مزاج داریم، زیرا نسبت آمیختن عناصر بسیار متفاوت است. پس مزاج هیچ دو شخصی نمی تواند برابر باشد.

اگر بدن انسان از مقادیر متناسب خاک، آب، هوا و آتش تشکیل شده باشد مزاج معتدل به وجود می آید.

مزاج معتدل: در حقیقت این نوع اعتدال مزاج فرضی است. زیرا در طبیعت امکان اعتدال مزاج حقیقی که نسبت همه عناصر برابر باشد وجود ندارد.

مزاج مفرد: منظور از مزاج مفرد این است که تنها یک کیفیت مشترک بین عناصر غلبه کرده است. مثلا کسی که مزاج مفرد گرم دارد: کیفیات تری و خشکی یکدیگر را خنثی کرده و کیفیت گرمی بر سردی غلبه یافته است.

مزاج مرکب: بدین معنی است که در هر یک ازکیفیات فاعله و منفعله یک کیفیت غلبه دارد. کسی که مزاج سرد و خشک دارد: کیفیت سردی و کیفیت خشکی به ترتیب نسبت به گرمی و تری چیرگی دارد.