بهار فصل طراوت و زندگی

بهار، بهترین و معتدل ترین فصل در میان فصول چهارگانه است به ویژه اواسط آن و مناسب ترین فصل برای کودکان می باشد. مزاج فصل بهار، گرم و تر است و گرما و رطوبت برای روشن نگاه داشتن چراغ حیات و سلامتی، لازم وملزوم یکدیگرند. به این صورت که حرارت، چون شعله چراغ است و رطوبت، روغن آن و بی آن هر دو فروغ زندگی معنا نمی یابد.

مقتضای ذاتی فصل بهار، تندرستی و سلامت است چنان که مقتضای ذات باران، رحمت است و چنان که خرابی بعضی خانه های ضعیف در اثر باران، از ضعف بنا و سستی خانه است، ایجاد برخی بیماری ها مانند آلرژی، خارش و... در فصل بهار نیز به دلیل بدی این فصل نمی باشد.

در فصل زمستان، به علت سرمای حاکم، مواد زاید در بدن منجمد شده و باقی می مانند. در بهار که هوا کم کم گرم می شود، این مواد زاید به تدریج ذوب شده به حرکت در می آیند. بدنی که در زمستان، مامن و محل استقرار این مواد بود، در بهار برای این مواد به منزله قفسی تنگ است که مواد زاید بی تابانه سر به دیوار این قفس می کوبند تا بلکه راه فرار بیابند.

به همین خاطر بیماری های قدیمی دوباره قد علم کرده و به اصطلاح عود می کنند. اگر عضوی از بدن ضعیف باشد، مواد زاید به سوی آن سرایز می شوند و عضو مذکور، به جهت ضعف و ناتوانی، دروازه ها را می گشاید و مواد را خود جای می دهد و بیمار می شود.

گاهی نیز مواد اضافی به سمت پوست هجوم می آورند تا بلکه از آنجا راهی برای خروج بیایند و به همین دلیل بروز دمل ها و جوش های پوستی در این فصل به شدت می یابد. بنابراین اطبای طب ایرانی توصیه می کنند که پیش از اینکه این مواد اضافی پر هیجان و سرگردان، برای بدن مشکلی ایجاد کنند، بهتر است که راه خروج آن ها از بدن باز شود. راه های متعددی برای خروج یا به اصطلاح طبی، استفراغ این مواد از بدن وجود دارد که در فصل بهار از میان آن ها فصد، اسهال و قی زیر نظر پزشک متخصص طب ایرانی توصیه می شود.

انجام فصد و اسهال، نسبت به قی ساده تر است. انجام قی در زمانی توصیه می شود که فرد به آن عادت داشته و انجام آن برایش راحت و امکان پذیر باشد، چرا که مراعات عادت در این زمینه از اهمیت زیادی برخوردار است. از سوی دیگر خلط بلغم، که در زمستان بیشتر در معده و نواحی آن منجمد شده و تجمع می یابد، در بهار به حرکت می آید و از این رو نزدیک ترین و بهترین مسیر برای خروج آن، قی است.

بنابراین سود و زیان این کار، باید درباره هر بیمار بررسی شده و در مورد آن تصمیم گیری شود. خداوند متعال نیرویی در بدن انسان قرار داده که از آن با عناوین (طبیعت) یا (قوهمدبره) بدن یاد می شود. این قوه مسوول تنظیم عملکرد همه امور داخل بدن است. هر گاه مواد زاید و نیازمند دفع، در بدن تجمع پیدا کند، این قوه تلاش می کند از نزدیک ترین مجرای باز و طبیعی بدن، آن ها را خارج کند تا کمترین آسیب را به بدن برسانند.

مثلا اگر فردی غذای مسمومی خورده باشد، به محض ورود این غذا به معده و دستگاه گوارش، طبیعت تلاش می کند آن را با قی کردن از راه دهان خارج نماید و اگر بخشی از غذای مسموم از معده گذشته و به روده ها رسیده باشد از طریق اسهال آن را دفع خواهد کرد یا اگر دود یا غبار مضری وارد حلق و ریه شده باشد طبیعت تلاش می کند آن را از راه سرفه و عطسه از دهان و بینی خارج نماید.

به همین ترتیب مواد زاید بیش از توان طبیعت باشد، به طوری که طبیعت نتواند آن ها را دفع نماید این مواد در بدن انباشته شده و بیماری ایجاد می گردد. در این صورت وظیفه طبیب کمک به طبیعت در اخراج این مواد از مجرای طبیعی آن است نه خشکاندن مواد زاید در بدن.

حکمای طب ایرانی عقیده دارند که در فصل بهار باید به، تلطیف غذا پرداخت. کلمه تلطیف غذا ممکن است در ذهن این معنی را ایجاد کند که باید غذایی خورده شود که از آن  خون رقیق تولید شود، یا ممکن است کسی با شنیدن این کلمه فکر کند که باید غذای کمتری در این فصل مصرف کند، در حالی که مقصود از تلطیف غذا هیچ کدام از این دو معنی نیست. زیرا بیشتر غذاهایی که خون رقیق در بدن تولید می کنند، طبیعت گرم دارند و خوردن غذاهای با طبیعت گرم در این فصل مناسب نیست بلکه باید غذاهای غلیظ و با طبیعت سرد مصرف شود، تا هیجان و رقت اخلاط و مواد را تعدیل کند.

از سوی دیگر داخل بدن و دستگاه گوارش در آغاز این فصل که هنوز هوا خیلی گرم نشده، گرم است و به همین خاطر هضم، قوی است و به غذای بیشتری احتیاج دارد. به علاوه گرسنگی باعث تحریک بیشتر اخلاط می شود، پس کم کردن مقدار غذا نیز در آغاز بهار درست نیست ولی به تدریج با گرم شدن هوا، حجم غذا هم باید کم شود.

منظور از تلطیف غذا، این است که غذایی خورده شود که هر چند مقدارش زیاد است اما غذائیت کمی دارد، مانند میوه ها و سبزیجات. در واقع باید با خوردن مقدار زیاد غذا با غذائیت کم، دستگاه گوارش را فریب داد و سرگرم کرد تا خیال کند که غذای زیادی مصرف شده ولی در عمل، مواد زیادی وارد عروق نشود و به هیجان اخلاط و مواد نیفزاید.

بدین ترتیب باید به طبیعت فرصت داد که اخلاط اضافه را آماده کرده و از بدن دفع کند. به همین خاطر در فصل بهار خوردن میوه ها و سبزی ها و حبوبات مایل به اعتدال مانند بادام، مویز و ماش پوست کنده و نوشیدن ماءالجبن، شربت رضوی و شربت های خنکی چون شریت غوره، انار و سکنجبین توصیه می شود.

بوییدنی های بهاره

سفارش شده است که در این فصل از بوییدنی هایی چون گلاب مخلوط مشک و عنبر و کافور و انواع بوییدنی های مفرح و مقوی مانند گل محمدی، بهار نارنج و... بیشتر استفاده شود.

ورزش در بهار

در بهار ورزش معتدل توصیه می شود ولی ورزش شدید چون باعث گرمی بسیار و روان شدن و تحریک اخلاط و تحلیل زیاد است توصیه نمی شود و از دیگر سو ورزش کم در حدی که اصلا موجب تحلیل مواد زاید نشود نیز پسندیده نیست. پس بهتر است که ورزش در بهار، آرام و دراز مدت باشد تا تحلیل بیشتر از گرمی ایجاد کند. زمان ورزش نیز هنگام خنکی هوا باشد.

پوشش در بهار

بهترین جنس لباس در اوایل فصل بهار که کمی هوا سرد است، پنبه دراواخر آن، حریر و کتان است.

روغن مالی کردن در فصل بهار

در فصل بهار و به ویژه اوایل آن روغن مالی و مشت ومال آرام بدن با روغن هایی چون بنفشه و بادام، باعث جذب مواد زاید به سمت پوست شده و دفع آن ها را از منافذ پوستی و عرق تسهیل می کند. همچنین روغن مالی سر و نواحی پشت گوش نیز باعث خارج شدن رطوبات و مواد زاید سر و تقویت مغز می شود. اما چون روغن بنفشه، آرام بخش و خواب آور است، مصرف زیاد آن در این فصل، به ویژه برای افراد پر خواب توصیه نمی شود.

حمام در بهار

حمام باعث گرمی و تری بدن می شود و گرمای زیاد آن اخلاط را به هیجان و جوشش می آورد. پس در فصل بهار توصیه به حمام های مکرر و طولانی، استخر و سونا نمی شود به ویژه در کسانی که هنوز اقدام به پاکسازی بدن نکرده اند. همچنین بهتر است حمام در ساعت ابتدایی روز که هوا خنک تر است و با آب ولرم صورت بگیرد و از حمام آب سرد جدا پرهیز گردد.

جماع در بهار

جماع نیز جزء استفرغات بدن است، لذا در حد معمول و با رعایت شرایط آن در فصل بهار توصیه می شود و از هیجان اخلاط پیشگیری می کند.

کنترل وضعیت روحی  روانی در بهار

درفصل بهار باید از خشم شدید و شادی بسیار و ناگهانی پرهیز کرد زیرا این ها هر دو تحریک کننده اخلاط هستند و چون خاصیت خود فصل نیز هیجان و حرکت اخلاط است، عوامل تشدید کننده این موضوع ممکن است باعث آسیب رساندن به فرد شوند. به همین خاطر باید مغز و اعصاب آن را تقویت نمود که یکی از بهترین راه های تقویت آن ها استشمام بوهای خوش مانند بویدنی های مفید ذکر شده در این فصل است.