مزاج های چهارگانه و سرگیجه

علائم: سرخی صورت و چشم‌ها، برآمدگی عروق پیشانی و شقیقه و به سرعت رفع شدن سرگیجه.

درمان: خون گیری لازم است و پاکسازی بدن را با جوشاندن هلیله، سکنجبین، شربت عناب، لعاب اسفرزه، آب انار، آب غوره، آب گشنیز و پرهیز از غذاهای گرم یا شور. سرشویه با جوشانده گل سرخ، بابونه، سبوس گندم، ضماد صندل، گلاب، روغن گل با روغن مورد و سرکه بر سر و آنچه در سردرد دموی مزاج یا پرخونی آمده است در این جا نافع است.

علائم: زردی صورت و تلخی دهان، حالت چرت زدن، سرعت نبض، بهبودی از خنکی‌ها و زود از بین رفتن سرگیجه.

درمان: جوشانده شاهتره، پوست هلیله زرد، فلوس و ترنجبین یا شیر خشت. آب انار، آب خرقه، آب تمبر هندی، سکنجبین و شربت لیمو، مغز فندق و گشنیز و مویز و اسفرزه با شکر و آب انار ترش و آب غوره موثر است. سیب و به، سوپ جو و مرغ، آب غوره، تمر هندی مفید است گل بنفشه و صندل بو کنند و دستورات سردرد صفراوی نیز در این جا حاکم است.

علائم: سنگینی سر، کمبود عطش، سستی، لعاب فراوان دهان، تندی نبض و سفیدی بدن.

درمان: دادن ایارج فیقرا و بوییدن مرزنجوش مفید است. بعد از جوشاندن بابونه 10 گرم، برنجاسف 5 گرم، مغز ناخنک 5 گرم، شبث 10 گرم سرا را ماساژ دهید و بقیه معالجات مانند سردرد بلغمی است.

علائم: کثرت فکر، خاموشی، تخیل چیزهای فاسد، ضعف و سفتی نبض.

درمان: پاک سازی سودا از بدن، مالیدن روغن شبث، روغن بابونه و ماساژ سر با آب جوشیده آن‌ها و بقیه دستورات مانند سردرد سوداوی است.

غلبه بیماری وقت خالی بودن معده و سکونش در سیری، حالت خفقان، قی، کمبود اشتها، درد بالای معده، تلخی دهان، سرعت نبض و زود رنجی یا تیزی حواس.

درمان: اول سکنجبین با آب گرم و قدری نمک داده تا بیمار استفراغ کند. سپس آلوچه خشکه 100 گرم، تمرهندی 50 گرم هر دو جوشانده 50 گرم ترنجبین شیره کش کرده به آن اضافه کرده 5 روز صبح ناشتا میل نماید. آب انار ترش مفید بوده و سوپ گشنیز و آن چه در سرگیجه صفراوی گذشت در این جا نافع است.

در اینجا از جوشانده ترب و نمک و سکنجبین معده را خالی نمایند (شستشوی معده) مسهل بلغم دهند. بعد از پاکسازی معده برای تقویت آن نخود هندی 5 گرم، مصطکی 10 گرم، گل قند نصف لیوان به مدت چهار روز این مقدار داده می‌شود. جوشانده 5 گرم برنجاسف با عسل به مدت 15 تا 20 روز مفید است. دادن اطریفل صغیر مفید است.